Toprak

 

Ağaçların türlerine göre farklı bileşenlerden oluşan toprağa ihtiyaçları vardır. Kimisi suyu sever organik özelliği fazla olan bir zemin isterken bazı bitkiler drenajı fazla olan bir yapıdan hoşlanır. Bonsaide yetişen bitkinin ihtiyacı bilinmeli ve ona göre bir toprak karışımı kullanılmalıdır. Bonsai için standart bir toprak karışım oranı diye bir şey yoktur.

Ağacın uzun yıllar yaşayabilmesi için kök sağlığının önemi tartışılmaz. Köklerin ihtiyacı olan havalandırmayı, yeterli oranda suyu alarak fazlasını uzaklaştıran, nemini muhafaza eden, köklere zarar verebilecek bakterileri bünyesinde barındırmayacak bir karışımın kullanılması kök sağlığı açısından oldukça önemlidir. Köklerde oluşan çürüme ve hastalıkların neredeyse tümü toprağın yapısı ve drenaj eksikliği nedeniyle oluşmaktadır. Yaprak döken ağaçların bir çoğu büyük oranda organik madde içeren sıkı toprak ama daha derin saksılarda gelişirken daha sığ saksıda yüksek drenaj isteyen toprak kullanılmasında fayda vardır.

Havalandırma, toprak karışımında aranan özelliklerin başında gelir. Drenaj ve havalandırma iç içe geçmiş iki özelliktir. Özellikle sığ saksılarda, biri olmadan diğeri olmayacaktır. Bu durumda toprağın su tutma özelliği daha fazla önem taşımaktadır.

Haftada 1 veya 2 gibi standart bir sulama günü belirlenmesi doğru değildir. İklim şartlarına, toprak yapısına, saksı ebatlarına göre sulama süreleri daima değişecektir. Çok fazla su verilmesi toprakta minerallerin birikmesine, partiküllerin oluşumuna ve sonrasında köklerin boğulmasına neden olacakken, az su kullanımı özellikle organik toprak kullanılan topraklarda saçak köklerin su ihtiyacını karşılayacak yeterlikte olmayacaktır.

Saksı ebatı da, kullanılacak toprak çeşitini belirleyecek unsurlardan biridir. Çok küçük saksılarda küçük parça yapılı toprak kullanılırken, saksı boyutu büyüdükçe daha iri taneli bir toprak karışımına ihtiyaç vardır.

Toprak saksıya yerleştirilmeden önce bir elekten geçirilerek ihtiyaç dışı bir takım nesnelerin çıkarılması ileriki zamanlarda faydasını gösterecektir. Hazır alınan veya doğadan toplanan toprak içerisinde farklı tohumların bulanabileceği, bitki parçalarının mevcutiyeti, inorganik toprağın toz halinde bulunması topraktaki drenaj ve havalandırmanın ve hatta köklerin zarar görmesine neden olabilecektir.

Karışımda sadece kum, çakıl taşı gibi besin değeri olmayan malzemeleri kullanıp gübre desteği ile ağaca bakmak pek mümkün olmayacaktır. Drenajı iyi diye sadece çakıl taşı kullanmak boşa çaba olacaktır.

Bitkinin suya, karbondioksite ve güneş ışığına ihtiyacı vardır. Bunlar yapraklarda gerçekleşen fotosentezin birleşenleridir. Fotosentez ile karbonhidrat üretilir ve bunlarda solunum denilen süreçte oksijen kullanılarak yakılır ve ağacın gelişiminde besin olarak kullanılır. Toprak üstü kısımdan oksijen sağlansa da toprak altında köklerin zengin oksijenle buluşması gelişimi olumlu yönden çok etkileyecektir. Köklerin bu boşlukları doldurması daha az oksijenin mevcudiyeti ve daha az yaprak ve daha az fotosentez sonucunda daha az besin ve gelişim demektir. Saksı değişiminin önemi buradan gelmektedir. Toprak yenilenmesi, toprağın havalandırma özelliğini düzenleyecek ve oksijen teminini kolaylaştıracaktır.

Organik toprak;

Bünyesinde çürüyen bitki, ve hayvanların parçalarını bulunduran, bakterilerin yaşam alanlarını oluşturan bir yapıdadır. Bu yüzden zengin besin içeriğine sahiptir. Yalnız bu zengin içerik zamanla kaybolacaktır. İyi bir drenaj özelliği olmadığı için suyu bünyesinde uzun zaman muhafaza edebilmekte ve zamanla özelliğini kaybederek kum haline dönmektedir. Zaman geçtikçe sertlik kazanmakta ve suyun toprak içinde eşit dağılımını engellemekte ve toprağın bir kısmı yaş olabilirken başka bir kısmı kuru kalabilmektedir. Bu sertlik aynı zamanda saçak kökleri sıkılaştıracak ve gelişimlerini dolaysıyla bitkinin gelişimini de engelleyecektir. Torf tarzı toprak zamanla yok olacak ve toprakta eksilme olacaktır. Bonsai de kullanılabilir mi; bahçe toprağı içine havalandırmayı sağlayacak inorganik toprak karıştırılarak kullanılabilir. Ama bu sadece ufak çaplı drenaj ve havalandırma sağlasa da, ileriki zamanlarda sıkılaşma, istenmeyen bakterilerin oluşumu, toprak kaybı ve yeterli su temin edilememesi gibi bir takım olumsuzluklar olacaktır. Sonuçta ağacın gelişimi yavaşlayacak ve ölümüne neden olabilecektir.

Humus; Bitkisel ve hayvansal organik artıklarının toprakta mikro organizmalar tarafından parçalanması ile oluşan topraktır. Humus toprağının su tutma kapasitesi oldukça fazladır. Suyu bünyesinde uzun bir süre muhafaza eder. Toprak karışımında fazla miktarda kullanılması elverişsiz su seviyelerine ulaşma riskini artıracaktır. Bonsai toprak karışımında diğer materyalleri bağlayıcı olması amacıyla az miktarda kullanılabilir.

Torf (Turba toprağı); Nemli ve çok yağış alan yörelerde su altındaki arazilerde yosun, saz ve bitkilerin su dibine çökerek kısmen çürümeleri sonucu oluşur. Besin açısından zengin bir organik toprak türüdür. Su tutma kapasitesi yüksektir. Yıl içerisinde çürümeye devam edecek ve toprakta eksilecektir. Bünyesinde bakterileri barındıracağından bonsai toprak kalitesine negatif etkisi olabilecektir. Kullanılacaksa hem drenaj hem de besin açısından çok az miktarda kullanılabilir.

Saksı toprağı; Su tutma kapasitesi yüksektir. Diğer malzemelerin bağlanması için çok az miktarda, kullanılabilir. Aşırı suyun köklere vereceği zararı, bünyesinde bakteri oluşumunu ve sineklerin mevcudiyetini de dikkate alarak çok az kullanılabilir. Zamanla toprak içinde eksilecektir.

İnorganik Toprak;

Doğal besin ihtiva eden volkanik taşlar, pişmiş kil olan akadama, ponza, ufak çakıllar, perlit, vermicülit gibi parça özelliğine sahip topraklardır. Uzun süre yapılarını muhafaza ederler. Köklerin havalanmasında çok kolaylık sağlarlar, dolayısıyla zararlı bakterilerin oluşumuna imkan vermedikleri için köklerde hastalıkların oluşumunu engellerler. Su tutma kapasiteleri organik topraklar gibi olmadığından ne kadar çok su verilse de drenaj sağlama özelliği sayesinde fazla bütün su atılacaktır. Nemli kalma süreleri azalacağı içinde sık sık toprağın sulanması gerekir. Fazla su verilip verilmediği gibi bir dert oluşmayacaktır. Drenaj özelliği sayesinde toprakta tuzluluk gibi bir sorunla da karşılanılmayacaktır.

Akadama; Pişirilmiş kil. Kil toprak işlemden geçirilip farklı ölçülerde 200 derecede kurutularak veya 900 dereceden yüksek ısıda pişirilerek üretilmektedir. Yapısı sayesinde bir miktar suyu bünyesinde tutabilmektedir. Parçacıklı yapısı ve saçak köklerin bu parçaların içine girebilmesi sayesinde bonsai toprağında çok tercih edilen bir toprak çeşitidir. Zamanla ufalanacak ve toprak içinde kayıplar olacaktır. Saksı değişiminde köklerin bu topraktan temizlenmesinde fayda vardır. Çin karaağacı çabuk büyüyen bir ağaçtır nem ve besin ihtiyacı biraz fazladır toprak yapısında akadama toprağının küçük parçalı ve kil tozlu olmasını isterken, ardıçlarda bu tarz akadama toprak yapısı kök çürümesine neden olacaktır. Dona dayanıklı değildir. Birkaç şiddetli geçen kış aylarından sonra toza dönüşecek ve faydasını kaybedecektir.

Volkanik toprak; Yanardağların patlaması sonucu yeryüzüne çıkan magmanın içinde bulunan zengin mineraller, bitkiler için oldukça zengin bir besin değerine sahiptir. Gözenekli yapısı sayesinde köklerin uzamasına ve zengin besin kaynaklarına ulaşmasını kolaylaştırır. Aynı zamanda su tutma kapasitesi ve iyi drenaj açısından da çok kullanışlıdır. Bonsailer için toprak kalitesi olarak ilk sırada yer alabilir.

Turface; Pişmiş kil parçaları. Toprak havalanması ve iyi bir drenaj sağlaması açısından kullanılmaktadır. Tohumdan fidan üretimine, saksı toprağından uzay istasyonunda mısır üretim deneylerine kadar her türlü bitki yetiştiriciliğinde kullanılmaktadır.

Ponza (Sünger taşı); Volkanik toprak çeşitidir, su tutma kapasitesi, drenaj sağlama özelliği ve tanecikli yapısı nedeni ile toprakta havalanmayı sağlaması açısından kullanılmaktadır. Toprak içinde mikroorganizmaların büyümesini teşvik etmek için mükemmeldir. Taşın birçok çeşidi vardır ve sanayide de kullanılmaktadır. Toprak karışımında kullanılanlar bunlar değildir. Daha hafif, gözenekleri daha açık, yumuşak yapıya sahip olanlar kullanılmalıdır. Donmaya karşı dayanıklıdır. Büyüklüğü 3 mm kalınlığına kadar olan ponza parçaları pek kullanılmamalıdır. Su tutma kapasitesinin yüksekliği nedeni ile boşluklar suyla tıkanacaktır.

Dere Çakılı; Dere kenarlarında kolayca bulunabilecek taştır. Genelde 2 mm çapındaki çakıllar kullanılsa da hiç bir besin değeri, emiciliği ve besin tutma kapasitesi yoktur. Drenaj ve toprağın havalandırılması için kullanılır. Diğer inorganik toprakların bulunamaması durumunda az miktarda kullanılabilir. Deniz kenarlarında bulunan çakılların kullanılmamasında fayda vardır. Tuz ihtiva edebiliyor olabilir.

Diyatomlu toprak ; Mikroskobik planktonlar öldüğünde, deniz ve göllerin zeminine çökerek oluşturdukları mineral kayalardır. Pek besin değeri olmamakla beraber diğer inorganik topraklarda olduğu gibi drenaj, havalandırma amacıyla kullanılmaktadır.

Zeolit; Volkanik kayaların, kül tabakalarının yeraltı suyu ile kaynaştıkları yerde oluşur. Kendi hacimlerinin% 60'ına kadar su tutabilen gözenekli bir yapıya sahiptir. Drenajı sağlamada ve nem tutmada oldukça başarılıdır. Besin moleküllerini bünyesinde tutabilmektedir. Dolayısıyla ilerleyen zamanlarda daha az gübreye ihtiyaç duyulacaktır. Değişen oranlarda potasyum, demir, kalsiyum, magnezyum, fosforu bünyesinde bulundurmaktadır. Sert yapısıyla uzun yıllar kullanılabilir. Toprak karışımında %30 luk zeolit karışımı bitki açısından oldukça faydalı olacaktır.

Perlit; Yapısında belli oranda su ihtiva eden, çok hafif, gözenekli bir yapıya sahip volkanik camdır. Hafifliği nedeni ile su kullanıldığında zaman zaman toprak üstüne çıkabilmektedir. Tohumdan fidan üretimine ve saksılarda çiçek yetiştirilmesine kadar her türlü toprakta kullanılmaktadır. Drenajı iyileştirmek ve ağırlığı azaltmak amacıyla kullanılmaktadır. Besin tutma kapasitesi yoktur. Bonsailer de kullanımı pek yaygın değildir. Ancak büyük saksılarda, doğadan toplanan ağaçların saksılarında ağırlığı azaltmak için kullanılmaktadır.

Vermikülit; Drenajı sağlamak açısından tercih edilen bir inorganik topraktır. Ancak ince tozu insan sağlığına zararlıdır.

Seramis; Pişmiş kil ürünüdür. Kendi ağırlığı kadar su tutma ve gözenekli yapısı nedeni ile bünyesinde oldukça yüksek hava tutma kapasitesine sahip uzun süre kullanılabilecek bir topraktır. Dona karşı oldukça dayanıklıdır.

Ağaç kabuğu; Farklı ağaç kabuğu türleri, bitkiler için farlı büyüme ortamları sağlayabilmektedir. Nem tutma ve PH değerleri değişebilmektedir. Düşük doğal besin sağlayabilmektedirler. Kaliteli ağaç kabuğu yaz aylarında nem tutma kapasitesi ile toprak karışımında kullanılabilir. Ancak su tutma kapasitesinin yüksekliği nedeni ile kış aylarında çok su tutacak ve kök çürümesine neden olabilecektir.

Odun kömürü; Drenaj ve nem tutma kapasiteleri oldukça iyidir. Gübrelerden açığa çıkan besinin önemli bir miktarını muhafaza eder, haşerelere karşı koruma sağlarken faydalı bakteri ve mantarların faaliyetlerini destekler. Ancak toz halinde kullanılmamalıdır. Toprak karışımın da %5 gibi bir oranda kullanılabilir,

Supalite Black; Pişmiş kil türüdür. Drenaj ve havalandırma amacıyla kullanılır. Oldukça hafif ve uzun yıllar dayanabilir. Toprak karışımında %15 civarında kullanılabilir. Donmaya karşı dayanıklıdır.

Bonsai de bakılan her ağaca uygun standart bir toprak karışımı yok. Ağaçların türlerine göre bir karışımın yapılması her zaman için daha etkili olacaktır. Ancak toprakta drenaj, havalandırma, kök sağlığını koruma her zaman için öncelik olmalıdır.

Tropik bir ağaç için; %40 akadama veya turface, %25 lav kayası, %35 organik karışımlı

Çam, ardıç tarzı ağaçlar için; %60 Akadama veya turface, %30 lav taşı,%10 organik karışımlı bir toprak kullanılabilir. Organik karışımlı toprak mümkün olduğunca az kullanılacağı için burada gübre miktarı ve sıklığı ön plana çıkmaktadır.